Бизнесті жүргізу

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қызметтің белгілі бір түрлеріне және әрекеттерге (операцияларға) қатысты рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібі белгіленген, яғни қызметтің белгілі бір түрлерін жүзеге асыру үшін рұқсат немесе хабарлама алу талап етіледі. "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібі жүзеге асырылатын қызметтің немесе әрекеттердің (операциялардың) қауіптілік деңгейіне қарай енгізіледі және мынадай деңгейлерге бөлінеді:

1. бірінші санаттағы рұқсаттар – қауіптіліктің жоғары деңгейіне байланысты қызмет түрлеріне (кіші түрлеріне) немесе әрекеттерге (операцияларға) қатысты енгізілетін лицензиялар;
2. екінші санаттағы рұқсаттар – лицензиялар болып табылмайтын, қауіптіліктің орташа деңгейіне байланысты қызмет түрлеріне (кіші түрлеріне) немесе әрекеттерге (операцияларға) қатысты енгізілетін барлық рұқсаттар;
3. хабарламалар қауіптіліктің төмен деңгейіне байланысты, бірақ мемлекеттік органдардың осындай қызмет түрлерінің немесе әрекеттердің басталғаны немесе тоқтатылғаны туралы ақпарат алуын талап ететін қызмет түрлеріне немесе әрекеттерге қатысты енгізіледі.

Қызметтің немесе әрекеттердің (операциялардың) қауіптілік деңгейлері реттеушілік әсерді талдау негізінде белгіленеді.

Жеке және заңды тұлғалардың жекелеген қызмет түрлерін немесе әрекеттерді (операцияларды) жүзеге асыруды бастау және кейіннен жүзеге асыру үшін жарамды рұқсаты болуға немесе заңнамада белгіленген тәртіппен хабарламалар қабылдауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарға хабарлама жіберуге міндетті. Жеке және заңды тұлғалардың заңнамада рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібі белгіленген қызметті немесе әрекеттерді (операцияларды) тиісті рұқсатты алмай немесе тиісті хабарламаны жібермей жүзеге асыруына жол берілмейді.

2021 жылғы 1 қаңтарда "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Заңға экономикалық өсуді қалпына келтіру туралы Заңның негізінде түзетулер енгізілді. Түзетулермен шетелдік заңды тұлға филиалының қаржылық қызмет көрсетуге лицензия алу мүмкіндігі бекітілді.

"Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Заңға сәйкес лицензия - жеке немесе заңды тұлғаға, сондай-ақ қызметінің нысанасы қаржылық қызметтер көрсету болып табылатын шетелдік заңды тұлғаның филиалына қауіптіліктің жоғары деңгейіне байланысты лицензияланатын қызмет түрін не лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрін жүзеге асыруға лицензиар беретін бірінші санаттағы рұқсат.

Рұқсаттар беру біліктілік немесе рұқсат беру талаптарына жауап беретін барлық адамдар үшін тең негіздерде және тең жағдайларда жүзеге асырылады.

Рұқсат сыныптары

Реттеу объектілеріне қарай рұқсаттар мынадай сыныптарға бөлінеді:

1) 1-сынып-қызметке берілетін рұқсаттар;

2) 2 - сынып-объектілерге берілетін рұқсаттар;

3) 3-сынып-біржолғы рұқсаттар;

4) 4-сынып-ресурстары шектеулі немесе квоталарды пайдаланатын қызметке берілетін рұқсаттар;

5) 5 - сынып-Жеке тұлғаларға кәсіптік қызметке берілетін рұқсаттар;

6) 6-сынып-өнімге берілетін рұқсаттар.

Лицензия жеке немесе заңды тұлғаға, сондай-ақ қызметінің нысанасы қаржылық қызметтер көрсету болып табылатын шетелдік заңды тұлғаның филиалына қауіптіліктің жоғары деңгейіне байланысты лицензияланатын қызмет түрін не лицензияланатын қызмет түрінің кіші түрін жүзеге асыруға лицензиар беретін бірінші санаттағы рұқсатты білдіреді.

Лицензиялауға мынадай салалардағы қызметтің немесе әрекеттердің (операциялардың) жекелеген түрлері жатады:

1) телерадио хабарларын тарату;

2) тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану;

3) білім беру;

4) сәулет, қала құрылысы және құрылыс;

5) көмірсутектер;

6) өнеркәсіп;

7) ақпараттандыру және байланыс;

8) есірткі құралдарының, психотроптық заттардың, прекурсорлардың айналымы негізінде жүзеге асырылады;

9) денсаулық сақтау;

10) атом энергиясын пайдалану;

11) ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;

12) жедел-іздестіру іс-шараларын жүргізуге арналған арнайы техникалық құралдар арқылы жүзеге асырылады;

13) қару-жарақтың, әскери техниканың және жекелеген қару түрлерінің, жарылғыш заттар мен олар қолданылып жасалған бұйымдардың айналымы;

14) улы заттардың айналымы;

15) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерін дайындау;

16) этил спирті мен алкоголь өнімін өндіру және оның айналымы, темекі өнімдерін өндіру;

17) тауар биржалары;

18) экспорт және импорт;

19) қаржы саласында және қаржы ресурстарын шоғырландыруға байланысты қызметте;

20) ғарыш кеңістігін пайдалану;

21) ойын бизнесі;

22) ветеринария;

23) ауыл шаруашылығы;

24) көлік;

25) Сот-сараптама қызметі, оның ішінде сот-медициналық, сот-наркологиялық және сот-психиатриялық сараптамалар;

26) жеке және заңды тұлғаларға қызмет көрсету. 

27) цифрлық активтер.

Шетелдік заңды тұлғалардың рұқсат және (немесе) оған қосымша беру үшін құжаттарды ұсыну ерекшеліктері

Шетелдік заңды тұлғалар жеке бизнес-сәйкестендіру нөмірін алған жағдайда дербес немесе филиалдар және (немесе) өкілдіктер басшыларының өкілеттіктері болған кезде осы заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген филиалдары және (немесе) өкілдіктері арқылы және осындай филиалдардың және (немесе) өкілдіктердің деректемелерін және бизнес-сәйкестендіру нөмірлерін пайдалана отырып, лицензиялауды немесе рұқсат беру рәсімдерін жүзеге асыру кезінде алынатын алымдарды немесе төлемдерді төлеуді жүзеге асырады.

Лицензиялауға жататын қызмет түрлерінің толық тізбесі және лицензиялық алымдардың мөлшері, сондай-ақ екінші санаттағы рұқсаттардың тізбесі және хабарламалар тізбесі "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" заңда көрсетілген.

Лицензиялау және хабарламалар жіберу Рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік ақпараттық жүйесі және Рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізілімі пайдаланыла отырып, электрондық нысанда жүзеге асырылады.

Рұқсат беру рәсімдері Рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік ақпараттық жүйесін және Рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізілімін пайдалана отырып, "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Заңның 52-бабы 3-тармағының ережелері ескеріле отырып, электрондық нысанда жүзеге асырылады.

Электрондық құжат нысанында берілген рұқсаттардың қағаз жеткізгіштегі рұқсаттарға мәні бірдей.

Рұқсат беру органдары қағаз нысанында жүзеге асырылған рұқсат беру рәсімдері туралы ақпаратты Рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізіліміне рұқсат беру рәсімін жүзеге асырумен бір мезгілде енгізуге міндетті.

Қаржы саласындағы және қаржы ресурстарын шоғырландыруға байланысты қызметке берілетін рұқсаттарды қоспағанда, өтініш беруші Мемлекеттік корпорация арқылы рұқсат алу үшін орналасқан жеріне қарамастан, Мемлекеттік корпорацияға өтініш жасауға құқылы.

Өтініш беруші Мемлекеттік корпорация арқылы рұқсат беру рәсімінен өту үшін өтініш жасаған жағдайда, Мемлекеттік корпорацияның қызметкері электрондық өтінішті немесе өзге де осыған ұқсас құжатты өзінің қызметтік мақсаттарда пайдалану үшін берілген электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырады. Мұндай куәландыру өтініш берушінің жазбаша келісімі негізінде жүзеге асырылады.

Өтініш беруші рұқсатты және (немесе) рұқсатқа қосымшаны қағаз жеткізгіште алу үшін жүгінген жағдайда, рұқсат және (немесе) рұқсатқа қосымша электрондық нысанда ресімделеді, басып шығарылады және рұқсат беру органының мөрімен және рұқсат беру органы басшысының қолымен расталады.

Рұқсатты және (немесе) рұқсатқа қосымшаны электрондық нысанда беру мүмкіндігі болмаған жағдайда, рұқсат және (немесе) рұқсатқа қосымша қағаз жеткізгіште беріледі.

Өтініш Рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік ақпараттық жүйесі арқылы электрондық нысанда берілген жағдайда лицензиар және екінші санаттағы рұқсатты беруге уәкілетті орган өтінішті тіркеуді бір жұмыс күні ішінде жүргізеді.

Лицензиялар лицензиардың орналасқан жері бойынша беріледі.

Егер лицензиарлар жергілікті атқарушы органдар немесе орталық мемлекеттік органның аумақтық органдары болып табылса, лицензия және (немесе) лицензияға қосымша беріледі:

1) "объектілерге берілетін рұқсаттар" сыныбы бойынша берілетін, олардың қызметін жүзеге асыратын жер бойынша берілетін лицензияларды қоспағанда, жеке немесе заңды тұлғаның не шетелдік заңды тұлға филиалының немесе өкілдігінің тіркелген жері бойынша беріледі;

2) Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында филиалы немесе өкілдігі жоқ шетелдік заңды тұлғаға өз қызметін жүзеге асыру орны бойынша беріледі.

3. Лицензияны және (немесе) лицензияға қосымшаны алу үшін өтініш беруші мынадай құжаттарды ұсынады:

1) өтініш;

2)қаржы саласындағы қызметті және қаржы ресурстарын шоғырландыруға байланысты қызметті, сондай - ақ азаматтық және қызметтік қару мен оған патрондардың айналымына байланысты қызметті, есірткі құралдарының, психотроптық заттардың, прекурсорлардың айналымына байланысты қызметті, күзет қызметін жүзеге асыруға байланысты қызметті жүзеге асыратын заңды тұлғалар үшін-жарғысының көшірмесі (салыстырып тексеру үшін түпнұсқалары ұсынылмаған жағдайда нотариат куәландырған);;

3) заңды тұлға үшін - өтініш берушінің заңды тұлғасын мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтама;

4) жеке тұлға үшін-жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі;

5) "Электрондық үкіметтің" төлем шлюзі арқылы төленген жағдайларды қоспағанда, жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алымның төленгенін растайтын құжаттың көшірмесі;

6) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жағдайларда және тәртіппен өтініш берушінің біліктілік талаптарына сәйкестігін растайтын құжаттар қоса беріледі.

«Электрондық үкімет» порталында лицензиялау саласындағы 87 мемлекеттік қызмет электрондық форматта (https://egov.kz/cms/kk/categories/licensing) қолжетімді.

«Техникалық реттеу туралы» Қазақстан Республикасының Жаңа Заңы 30 желтоқсан 2020 ж. 396-VI ҚР Заңымен (2021 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі) өнімге, оның ішінде ғимараттар мен құрылыстарға қойылатын талаптарға, жобалау (оның ішінде іздестіру), өндіру процестеріне, құрылыс, монтаждау, пайдалануға беру, пайдалану, сақтау, тасымалдау, өткізу және кәдеге жарату, өнімге, процестерге және көрсетілетін қызметтерге, сәйкестікті растауға және техникалық реттеу саласындағы мемлекеттік бақылау мен қадағалауға қойылатын талаптарды ерікті түрде қолдану, сондай-ақ мемлекеттің заңнамалық негіздерін белгілейді. техникалық реттеу жүйесі.

«Қазақстан стандарттау және сертификаттау институты» РМК 2018 жылғы 5 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес»

Стандарттау туралы – стандарттау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыратын және стандарттау жөніндегі жұмысты үйлестіретін және барлық мүдделі тараптардың консенсус негізінде стандарттарды қабылдау үшін жағдайларды жасайтын ұлттық стандарттау органы.

Стандарттар ерікті негізде қолданылады және оларды бизнес қауымдастығы, мемлекеттік органдар, стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер әзірлейді.

Өнімге қойылатын міндетті талаптар техникалық регламенттерде, ал өндіру әдістері мен әдістері стандарттарда белгіленеді.

Ұлттық стандарттарды КТРМ бекітеді. Егер Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде бұл туралы нұсқаулар болса, ұлттық стандарттар міндетті болып табылады.

Техникалық регламенттердің талаптарын орындау мақсатында стандарттар тізбесі бекітіледі, оның нәтижесінде ерікті негізде техникалық регламенттер талаптарының сақталуы қамтамасыз етіледі.

Стандарттау туралы – стандарттау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыратын және стандарттау жөніндегі жұмысты үйлестіретін және барлық мүдделі тараптардың консенсус негізінде стандарттарды қабылдау үшін жағдайларды жасайтын ұлттық стандарттау органы.

Қабылданған стандарттар, нормативтік техникалық құжаттар туралы ақпарат Нормативтік техникалық құжаттардың бірыңғай мемлекеттік қорында бар

Халықаралық стандарттарды, шет мемлекеттер стандарттарын Қазақстан Республикасының аумағында есепке алу және қолдану қағидалары Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 12 желтоқсандағы No 870 бұйрығымен бекітілді.

Қазақстан Республикасының аумағында өнімдер мен процестердің сәйкестігін растау міндетті немесе ерікті болып табылады.

Сәйкестігі міндетті расталуға жататын өнімді әкелу және өткізу үшін сәйкестікті растау рәсімдерінен өту және сәйкестік сертификатын немесе сәйкестік туралы декларацияны алу қажет.

Сәйкестікті міндетті түрде растауға жататын өнімдер техникалық регламенттермен анықталады.

Сәйкестікті бағалау ережелері, соның ішінде өнімдерді, қызметтерді, процестерді сертификаттау тәртібі, сәйкестік туралы декларацияны тіркеу, сәйкестікті растау жөніндегі құжаттардың нысандары, оларды ресімдеу тәртібі Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрінің 2021 жылғы 29 маусымдағы № 433-НҚ.

Сәйкестік сертификатын/сәйкестік туралы декларацияны алу үшін Қазақстан Республикасының аккредиттеу субъектілерінің тізілімінде тіркелген және аккредиттеу саласында сол немесе басқа өнім бар сәйкестікті растау жөніндегі органдардың (СБК) біріне хабарласу қажет. Тізілім Қазақстан Республикасы Ұлттық аккредиттеу органының ресми сайтында орналастырылған

Жалпы қауіпсіздік декларациясы да сәйкестікті растау құжаттарына енгізілген. Өнімнің жалпы қауіпсіздігі туралы декларация Кеден одағы комиссиясының шешімімен бекітілген Кеден одағы шеңберінде оларға қатысты міндетті талаптар белгіленетін өнімдердің Бірыңғай тізбесіне енгізілмеген өнімге қатысты жасалады. бұдан әрі – Бірыңғай тізбе), сондай-ақ Бірыңғай тізбеге енгізілген, бірақ оларға қатысты техникалық регламенттер қабылданбаған немесе қолданысқа енгізілмеген өнімдер.

Техникалық регламенттерде белгіленген талаптарға жатпайтын өнімдердің, көрсетілетін қызметтердің, процестердің сәйкестігін ерікті растау өтініш берушінің бастамасы мен талаптары бойынша жүзеге асырылады және шарт негізінде МӘС жүзеге асырады. Сәйкестікті ерікті растау ерікті сертификаттау түрінде жүзеге асырылады. Сәйкестікті ерікті растау және сәйкестік белгілерін беру рәсімін жүргізу тәртібіне қойылатын талаптар ұлттық стандарттармен белгіленеді.

Өнімді айналымға шығару үшін ЕАЭО ТР белгілеген сәйкестікті растау рәсімдерінен өту қажет («Сәйкестікті бағалау (растау)» тарауы).

ЕАЭО ТР тізімі Еуразиялық экономикалық одақтың веб-сайтында орналастырылған. Экономикалық комиссия (ЕЭК)

Сәйкестік туралы декларацияларды тіркеудің бірыңғай ережелері ЕЭК Алқасының 2018 жылғы 20 наурыздағы № 41 шешімімен бекітілді. .

Сәйкестік сертификатын/сәйкестік туралы декларацияны алу үшін аккредиттеу саласында сол немесе басқа өнім бар Одақтың МАС және ИЛ Бірыңғай тізіліміне енгізілген МҚЖ біріне хабарласу қажет. Ақпаратты www.nca.kz веб-сайтынан немесе www.eurasiancommission.org

Шетелдік үлгідегі сәйкестікті растау саласындағы құжаттарды беретін шетелдік және халықаралық ұйымдар уәкілетті органды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен қызметтің басталғаны туралы хабардар ете отырып, Қазақстан Республикасының аумағында қызметті жүзеге асыруға құқылы. "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының Заңы ".

Сәйкестікті міндетті растау келесі нысандарда жүзеге асырылады:

1) дайындаушының (орындаушының) сәйкестік туралы декларацияны қабылдауы;

2) міндетті сертификаттау.

Сақтандыру компанияларының қызметі 2000 жылғы 18 желтоқсандағы № 126 "Сақтандыру қызметі туралы" ҚР Заңымен реттеледі.

Қазақстан Ұлттық Банкі мемлекеттің ақша-кредит саясатын әзірлеуді және жүргізуді, төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін, қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге жәрдемдесетін, валюталық реттеу мен валюталық бақылауды, статистикалық қызметті, сондай-ақ өз құзыреті шегінде Қаржы нарығын, қаржы ұйымдарын және өзге де тұлғаларды мемлекеттік реттеуді, бақылауды және қадағалауды жүзеге асыратын және Қазақстан Республикасының қаржы заңнамасы саласында мемлекеттік орган болып табылады.

Сақтандыру компаниясы	Активтер	Жеке капитал	Сақтандыру сыйлықақылары
«Еуразия» СК» АҚ	347.8	209,0	79.3
«Nomad Life» ҚСЖ» АҚ	222.1	28.1	54.3
«Халық-Life» өмірді сақтандыру бойынша Қаз-на халық банкі мәдениет үйі» АҚ	210.4	43.4	59.3
«Қазақстан Халық Банкінің еншілес ұйымы» АҚ «Халық» сақтандыру компаниясы	149.5	59.2	68.8
«KazakhExport» экспорттық сақтандыру компаниясы» АҚ	130.6	114.3	2.0
АҚ «Виктория» СК	99.8	92.5	1.7
«Freedom Finance Life» ҚСЖ» АҚ	64.1	9.8	13.2
«КСЖ»Стандарт өмір» АО	45.6	5.2	14.2
«Еуразия» ҚСЖ» АҚ	44.2	12.9	15.9
СК «Қазақмыс» АҚ	39,0	13.4	19.3

* 01.07.2021 ж

Дереккөз: Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі

	01.07.2020	01.01.2021	01.07.2021
ЖІӨ, млрд. теңге	71 445,1	70 714,1	71 419,0
Активтердің ЖІӨ-ге қатынасы, %	1,93%	2,10%	2,34%
Меншікті капиталдың ЖІӨ-ге қатынасы, %	0,86%	0,94%	0,98%
Сақтандыру сыйлықақыларының ЖІӨ-ге қатынасы, %	0,67%	0,72%	0,88%
Халықтың жан басына шаққандағы сақтандыру сыйлықақыларының қатынасы, теңгемен	25 866	27 082	32 995

*01.07.2021 жағдай бойынша

Көзі: ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі

"KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" АҚ – "Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі " АҚ еншілес ұйымы – Қазақстан Республикасының экспорттық-кредиттік агенттігінің функцияларын жүзеге асыратын жалғыз мамандандырылған сақтандыру ұйымы болып табылады.

"KazakhExport" ҚР Үкіметінің 2003 жылғы 12 мамырдағы № 442 қаулысымен жаңа даму институттарының бірі ретінде құрылды, оның миссиясы экономиканың басым секторларында шикізаттық емес тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер экспортының өсуін қолдау және қазақстандық кәсіпорындарды қаржылық-сақтандыру және қаржылық емес қолдау практикасын қалыптастыру болып табылады.

Функциялар:

• ҚР тауарларын, жұмыстары мен қызметтерін сыртқы нарықтарға жылжыту бойынша жәрдемдесу;
• экспорт алдындағы және экспорт операциялары саласында өтеусіз консультациялық қолдау;
• ҚР және тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің экспортын ілгерілету мәселелері бойынша отандық, шетелдік және халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау.

Инвестициялық омбудсмен – инвесторлардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға жәрдемдесу функцияларын жүктеген Қазақстан Республикасының Үкіметі тағайындайтын (айқындаған) лауазымды адам.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 20 сәуірдегі № 216 қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі инвестициялық омбудсмен болып тағайындалды.

Инвестициялық омбудсменнің құқықтық мәртебесі бапта бекітілген. Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінің 314–317 тармағына сәйкес қызметті инвестициялық уәкілетті орган қамтамасыз етеді.

Инвестициялық омбудсменнің қызметі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 26 желтоқсандағы No 1069 қаулысымен реттеледі.

Инвестициялық омбудсменнің негізгі функциялары:

• Қазақстан Республикасында инвестициялық қызметті жүзеге асыру кезінде туындайтын мәселелер бойынша инвесторлардың өтініштерін қарау және оларды шешу, оның ішінде мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасау бойынша ұсыныстар енгізу;
• инвесторларға туындаған мәселелерді соттан тыс және сотқа дейінгі тәртіпте шешуге көмек көрсету;
• Қазақстан Республикасының инвестициялық қызмет туралы заңнамасын жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеу және Қазақстан Республикасының Үкіметіне енгізу.

Қазақстан Кәсіпкерлерінің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкіл (Бизнес-омбудсмен) Қазақстан Республикасы Президентінің өкімімен төрт жыл мерзімге қызметке тағайындалады және тек Президентке есеп береді.

2020 жылғы 24 ақпанда Мемлекет басшысының Өкімімен Рустам Манарбекұлы Жүрсінов Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлер құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілі болып тағайындалды.

Қазақстан Кәсіпкерлерінің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілдің құқықтық мәртебесі Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 307-313-баптарымен айқындалады.

Бизнес-омбудсменнің негізгі функцияларына кәсіпкерлердің құқықтары мен заңды мүдделерін білдіру, қамтамасыз ету, қорғау, олардың өтініштерін қарау, заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің қолданысын тоқтата тұру туралы мемлекеттік органдарға ұсынымдар беру, талаптармен келіспеген жағдайда прокуратураға өтініштер жіберу жатады. кәсіпкерлердің бұзылған құқықтарын одан әрі қалпына келтіру мақсатында мемлекеттік органдардың қорытындысы, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сотқа талап-арыз (арыз) беру және т.б.

Сондай-ақ, егер кәсіпкерлердің құқықтарының бұзылуы жүйелі сипатта болса және проблемаларды мемлекеттік органдар деңгейінде шешу мүмкін болмаса, Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкіл Қазақстан Республикасының Президентіне өтініштер жолдауға құқылы. қарау үшін.

Қазақстан Кәсіпкерлерінің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілдің қызметін «Атамекен» Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы жүзеге асырады.

Кәсіпкерлердің арыз-шағымдарын қарау үшін ҰКП құрылымында Кәсіпкерлерді құқықтық қорғау департаменті жұмыс істейді. Барлық Өңірлік Кәсіпкерлер Палаталарында заңгер мамандардан тұратын ұқсас бөлімшелер – кәсіпкерлерді құқықтық қорғау департаменттері бар.

Бөлім кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мәселелері жөніндегі ҰКП құрылымындағы негізгі бөлімше болып табылады және ҚР Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкіл аппаратының құрамына кіреді.

Бөлім Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі кеңестің хатшылығы болып табылады, ол кәсіпкерліктің жүйелі мәселелерін қарайды және өз отырыстарының нәтижелері бойынша орталық мемлекеттік органдарға ұсыныстар жібереді.

Кеңес пен департаменттің жұмыс әдістерінің ішінде Бас прокуратурамен, сондай-ақ Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігімен өзара іс-қимыл маңызды болып табылады. Сондай-ақ, департамент мамандары кәсіпкерлерге заңгерлік көмек көрсетеді, оның ішінде талап-арыздарды (рецензияларды) ресімдеуге жәрдемдеседі.

«Атамекен» төрелік орталығы 2014 жылы коммерциялық емес ұйым – бизнесмендерге дауларды олардың беделіне нұқсан келтірмей және тез арада шешуге көмектесу, сонымен бірге айтарлықтай үнемдеу мақсатында барлық меншік нысанындағы ұйымдар арасындағы дауларды қарайтын жеке мекеме түрінде құрылған. сот шығындары бойынша (заңды тұлғалар үшін мемлекеттік баж талап сомасының 3% құрайды, арбитраждық орталықта - 2%).

Төрелік орталық төрешілердің тізілімін жүргізеді, оның ішінен тараптар дауды шешу үшін төрешіні дербес таңдай алады. Сондай-ақ тараптардың төреші бола алатын кез келген басқа маманды таңдау мүмкіндігі бар.

«Атамекен» төрелік орталығының нормативтік құқықтық актілерінде дауды шешудің ең қарапайым тәртібі қарастырылған. Мысалы, жиналысты бейнеконференция арқылы өткізуге болады. Сонымен қатар, көптеген мәселелер бойынша дауды шешу тәртібін тараптардың өзі белгілей алады. Сонымен қатар, дауды қарау кезінде формализм аз болғандықтан, дауласушы тарап өкілдің немесе адвокаттың шығындарын қоспағанда, өз дәлелдерін өз бетінше қорғай алады.

Төрелік шешім қабылданған сәттен бастап күшіне енеді және міндетті болып табылады. Төрелік шешімнің Қазақстаннан тыс жерде орындалуы 168 мемлекет қатысушысы болып табылатын Шетелдік арбитраж шешімдерін тану және орындау туралы Нью-Йорк конвенциясымен тиімді қамтамасыз етіледі.

Төрелік орталықта шешілген даулардың тараптары қазақстандық компаниялармен қатар Беларусь, Испания, Қытай, Латвия, Молдова, Польша, Ресей, АҚШ, Өзбекстан компаниялары болып табылады.

Медиация – белгілі бір мақсаттарға жету үшін тараптардың ерікті негізде таңдаған дауларды соттан тыс шешу әдісі. 2011 жылғы 28 қаңтардағы «Медиация туралы» Қазақстан Республикасының Заңы (https://adilet.zan.kz/kaz/archive/docs/Z1100000401/20.12.2021) қоғамдық қатынастарды реттеуді қамтамасыз ету мақсатында әзірленген, бекітетін жалпы ережелерді анықтайтын ережелер:

медиаторлардың және медиацияны жүзеге асыратын ұйымдардың құқықтық жағдайы;
медиация тәртібі.
Медиация мынадай принциптерге негізделеді: еріктілік, құпиялылық, тараптардың теңдігі, медиатордың тәуелсіздігі мен бейтараптығы, сондай-ақ іс жүргізуге араласуға жол бермеу.

Медиация тараптардың өзара келісімі бойынша және олардың арасында медиация келісімі жасалған кезде жүзеге асырылады.

Тараптардың бірі мемлекеттік орган болып табылатын жеке және (немесе) заңды тұлғалар қатысатын даулар (жанжалдар) бойынша медиация тәртібі Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда қолданылады.

Сыбайлас жемқорлық қылмыстар және мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы өзге де қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша медиация рәсімі қолданылмайды.

Егер медиация барысында тараптар арасында дауды реттеуге қол жеткізілсе, тараптар жазбаша келісім жасайды және оған қол қояды.

Дауды (жанжалды) реттеу туралы келісімді медиация тараптары осы келісімде көзделген тәртіппен және мерзімдерде ерікті түрде орындауға жатады.

2021 жылғы 1 шілдеден бастап Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 29 маусымдағы No 350-VI (АПК) ӘҚБтК-нің 102-бабының 3-тармағына сәйкес Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты инвесторлардың талаптарын қарайды. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің (АІЖК) 27-бабының 1-2-бөліктерінде көрсетілген, әкімшілік органдардың және лауазымды адамдардың әкімшілік актілеріне, әкімшілік әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасау туралы.

2021 жылғы 1 шілдеден бастап АІЖК-нің 27-бабының 1-2-тармақтарына сәйкес Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты Қазақстан Республикасының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының құзыретіне жататын істерді қоспағанда, инвестициялық даулар бойынша азаматтық істерді қарайды. Астана қаласы, сондай-ақ инвестордың инвестициялық қызметіне байланысты мемлекеттік органдардың инвесторларға қатысты талаптары:

1) Қазақстан Республикасының аумағында кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын шетелдік заңды тұлға (оның филиалы, өкілдігі);

2) дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы шетелдік инвесторға тиесілі, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шетелдік қатысумен құрылған заңды тұлға;

3) мемлекетпен инвестициялау туралы жасалған шарт болған жағдайда инвесторлар.

«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының әкімшілік іс жүргізу заңнамасы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 29 маусымдағы № 351-VI Заңына сәйкес 28-бап. Азаматтық іс жүргізу кодексінің, оған сәйкес Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының инвестициялық алқасы ірі инвесторлардың дауларын бірінші инстанция ретінде қарады. Енді мемлекет пен инвестор арасындағы инвестициялық келісімшарттар мен өзге де келісімдер бойынша барлық даулар іс-әрекетке, әрекетсіздікке, әкімшілік актілерге және әрекеттерге қатысты болса, әкімшілік сотта қаралатын болады.

Инвестордың қатысуымен болатын, инвестициялық қызметпен байланысты емес құқықтық қатынастардан туындайтын өзге де даулар, сондай-ақ оңайлатылған іс жүргізу тәртібімен қаралуға жататын инвестордың қатысуымен болатын даулар ауданның (қаланың) және оған теңестірілген соттардың құзыретіне жатады. Азаматтық іс жүргізу кодексінің 3-тарауында белгіленген құзыретіне сәйкес соттар.
Жоғарғы Сотта және облыстық соттарда әкімшілік істер жөніндегі сот алқалары құрылды. Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 31 қаңтардағы No 799 Жарлығымен Аслан Сұлтанұлы Түкиев Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының төрағасы болып тағайындалды.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 26 қаңтардағы № 500 Жарлығымен мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соттар құрылды.

Дау субъектілерінің мемлекет шегінде немесе одан тыс жерде тұратын жеріне немесе орналасқан жеріне қарамастан жеке және (немесе) заңды тұлғалардың азаматтық-құқықтық қатынастарынан туындайтын даулар бойынша аралық соттарда істерді қараудың негізгі ережелері: «Төрелік туралы» 2016 жылғы 8 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңымен (бұдан әрі – Заң) реттеледі (https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1600000488.

Заңға сәйкес төрелік деп белгілі бір дауды қарау үшін арнайы құрылған төрелік немесе тұрақты жұмыс істейтін арбитраж түсініледі.

Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында Қазақстан Төрелік палатасының мәліметтері бойынша тұрақты жұмыс істейтін 17 арбитраж бар [электрондық ресурс]/URL: https://palata.org/registry/ (кіру күні: 04.07.2023).

Заңға сәйкес келесі даулар төрелік сотта қаралмайды:

• кәмелетке толмағандардың, заңда белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеттілігі шектеулі деп танылған адамдардың мүдделерін қозғайтын;
• оңалту және банкроттық туралы;
• табиғи монополиялар субъектілері мен олардың тұтынушылары арасындағы;
• мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілері арасында.
• мүліктік қатынастарға жатпайтын мүліктік емес жеке қатынастардан туындайтын;
• уәкілетті органның мемлекеттік кәсіпорындармен, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей немесе жанама түрде мемлекетке тиесілі заңды тұлғалармен төрелік келісім жасасуға келісімі болмаған жағдайда ;

Тараптар арасында төрелік келісім жасалған жағдайда дау төреліктің қарауына берілуі мүмкін. Тараптар арасында кез келген нақты азаматтық-құқықтық қатынаста туындаған немесе туындауы мүмкін дауларға қатысты төрелік келісім тараптармен жасалуы мүмкін.

Сотта қаралып жатқан дауға қатысты төрелік келісім аталған сот дау бойынша шешім қабылдағанға дейін жасалуы мүмкін. Бұл жағдайда сот арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады.

Төрелiк келiсiм жазбаша нысанда келiсiм, келiсiм-шартта/құжатта төрелiк тармақ нысанында не хаттармен, жеделхаттармен, телефонограммалармен, факстармен, электрондық құжаттармен немесе субъектiлердi айқындайтын өзге де құжаттармен алмасу арқылы жасалады. олардың ерік білдіруінің мазмұны, сондай-ақ талап арызбен және талапқа жауаппен алмасу.

Төрелiк шешiм мiндеттi деп танылады және сотқа жазбаша арыз берген кезде Қазақстан Республикасының азаматтық iс жүргiзу заңнамасына сәйкес орындалады.

Егер төрелік шешімде мерзім көрсетілмесе, ол дереу орындалуға жатады.

Төрелiк шешiмдi мәжбүрлеп орындау төрелiк шешiмдi мәжбүрлеп орындау үшiн сот берген атқару парағының негiзiнде аралық сот шешiмiн орындау кезiнде қолданыста болған атқарушылық iс жүргiзу ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.

Шетелдік соттардың шешімдерін Қазақстанда орындау тек халықаралық шарт: құқықтық көмек туралы немесе ТМД елдері арасындағы көпжақты келісім (атап айтқанда, азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек және құқықтық қатынастар туралы Кишинев конвенциясы) болған жағдайда ғана жүзеге асырылады. 2002 жылғы 7 қазандағы). Қазақстан Әзірбайжан, Түркіменстан, Өзбекстан, Грузия, Қырғыз Республикасымен, сондай-ақ Литва, БАӘ, КХДР, Пәкістан, Түркия, Моңғолия, ҚХР және Иранмен құқықтық көмек көрсету туралы келісімдер жасасты.

Жалпы, халықаралық арбитраждық соттардың шешімдерін тану және орындау үшін Шетелдік арбитраж шешімдерін тану және орындау туралы конвенция (Нью-Йорк, 1958 ж. 10 маусым) (Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 4 қазандағы Жарлығы) N 2485 Қазақстан Республикасының Конвенцияға қосылуы туралы) және Мемлекеттер мен басқа мемлекеттердің жеке немесе заңды тұлғалары арасындағы инвестициялық дауларды реттеу туралы конвенцияға (ICSID) (Вашингтон, 1965 жылғы 18 наурыз) (Қазақстан Республикасы ратификациялаған) Қазақстан Республикасының 09.07.04 № 589-II Заңымен.

Қазақстан Республикасының Жер кодексіне (бұдан әрі – Кодекс) сәйкес еліміздің барлық жер қоры нысаналы мақсатына қарай мынадай 7 санатқа бөлінеді:

1. ауылшаруашылық жерлер;
2. елді мекендердің (қалалардың, кенттердің және ауылдық елді мекендердің) жерлері;
3. Өнеркәсіпке, көлікке, байланысқа, ғарыш қызметінің мұқтаждарына, қорғанысқа, ұлттық қауіпсіздікке және басқа да ауылшаруашылық емес мақсаттарға арналған жер;
4. ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері, сауықтыру, рекреациялық, тарихи-мәдени мақсаттағы жерлер;
5. орман қорының жері;
6. су қоры жерлері;
7. қорық жер.

Жер учаскесін пайдалану оның нысаналы мақсатына сәйкес болуы керек. Жердің құқықтық режимі олардың белгілі бір санатқа жататындығына және жерді (аумақ) аймақтарға бөлуге сәйкес рұқсат етілген пайдалану негізінде айқындалады.

Жерді осы санаттарға жатқызуды, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруіне байланысты жерді бір санаттан екінші санатқа ауыстыруды Қазақстан Республикасының Үкіметі, облыстардың, облыстардың, қалалардың жергілікті атқарушы органдары жүзеге асырады. республикалық маңызы бар астанаға, астанаға, аудандарға, облыстық маңызы бар қалаларға өз құзыретi шегiнде заңда белгiленген жер учаскелерiн, оның iшiнде мемлекет мұқтажы үшiн беруге және алып қоюға құқығы бар.

Қазақстан Республикасында жер мемлекет меншігінде. Жер учаскелері заңда белгіленген негіздер, шарттар мен шектерде жеке меншікте де болуы мүмкін.

Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 20-бабында Қазақстан Республикасы жерге мемлекеттік және жеке меншікті таниды және бірдей қорғайды деп белгіленген.

Меншік субъектілері:

• Қазақстан Республикасының аумағындағы жергемемлекеттік меншік құқығының субъектісі;
• Кодексте белгіленген негіздер, шарттар және шекте жер учаскесіне жеке меншік құқығыныңсубъектісі - азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалар. Бұл ретте азаматтар деп, егер заңда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар түсініледі.

Кодекске сәйкес жеке меншікте бола алмайтын жер учаскелерін қоспағанда, мемлекеттік жер учаскелері азаматтардың және мемлекеттік емес заңды тұлғалардың жеке меншігіне берілуі мүмкін.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық белдеуінде орналасқан жер учаскелері жеке меншікке және уақытша жер пайдалануға берілмейді.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының шекаралық белдеуінде орналасқан ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді халықтың жеке қосалқы шаруашылығының ауыл шаруашылығы жануарларын жаю және шөп шабу үшін қандай да бір ғимараттар (құрылыстар, құрылыстар) салу құқығынсыз пайдалануына жол беріледі.

Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке меншігінде шаруа немесе фермер қожалығын жүргізуге арналған жер учаскелері, жеке қосалқы шаруашылықтар, орман өсіру, бау-бақша өсіру, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысы, сондай-ақ игерілуге ​​берілген (берілген) немесе өндірістік және өндірістік емес, оның ішінде тұрғын үй құрылысы үшін берілген (берілген) болуы мүмкін. ғимараттарды (құрылыстарды, құрылыстарды) және олардың кешендерін, оның ішінде ғимараттарды (құрылыстарды, құрылыстарды) олардың мақсатына сәйкес күтіп ұстауға арналған жерлер.

Шаруа немесе фермер қожалығын, жеке қосалқы шаруашылығын, орман өсіру, бағбандық және саяжай құрылысын жүргізу үшін берілген жер учаскесінің меншік иесі болып табылатын адам Қазақстан Республикасының азаматтығынан Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан кезде , меншік құқығы Жер кодексінің 66-бабының нормаларына сәйкес иеліктен айыруға немесе қайта ресімдеуге жатады.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес заңды тұлғаларының жеке меншігіне ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруге, орман өсіруге, дамыту үшін берілген (берілген) жер учаскелері немесе өндірістік және өндірістік емес, оның ішінде тұрғын үйлер, ғимараттар салынуы мүмкін. құрылыстарды, құрылыстарды) және олардың кешендерін, оның ішінде ғимараттарды (құрылыстарды, құрылыстарды) тағайындалуына сәйкес күтіп ұстауға арналған жерлер мағынасы.

Қазіргі уақытта ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге қатысты 2026 жылғы 31 желтоқсанға дейін шетелдіктерге, азаматтығы жоқ тұлғаларға, шетелдік заңды тұлғаларға, сондай-ақ жарғылық капиталындағы заңды тұлғаларға беруге мораторий енгізілді. шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан астам болса, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 6 мамырдағы № Жарлығы. 248.

Мемлекет меншігіндегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері шетелдік қатысуынсыз Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларына заңда белгіленген тәртіппен және жағдайларда жер пайдалану құқығына берілуі мүмкін.

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін ауыл шаруашылығы өндірісі үшін мемлекеттік заттай грант ретінде жеке меншікке беруге жол берілмейді.

Мораторий мерзімі өткеннен кейін  2026 жылғы 31 желтоқсандашетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдік заңды тұлғалар, сондай-ақ жарғылық капиталында шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғалар ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді тек жиырма бес жылға дейінгі мерзімге жалға беру шартымен уақытша жер пайдалану құқығымен иеленуге.

Мораторий мерзімі өткеннен кейін  2026 жылғы 31 желтоқсандаауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін жеке меншікке беру ақылы негізде жүзеге асырылады.

Мораторий мерзімі өткеннен кейін  2026 жылғы 31 желтоқсандашаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін және орман өсіруді жүргізу үшін жер учаскесіне (жер учаскелеріне) жеке меншік құқығын беруге мүдделі азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалар:

1. заңға сәйкес анықталған жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнына тең баға бойынша жер учаскесіне жеке меншік құқығын сатып алуға;
2. жер учаскесіне оның кадастрлық (бағалау) құнынан айқындалатын жеңілдікті баға бойынша жеке меншік құқығын сатып алу.

Бұл ретте әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер бойынша жер учаскелерiне жеңiлдiктi бағаның мөлшерiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

Шаруа немесе фермер қожалығын және ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін бұрын мемлекеттен тұрақты жер пайдалану құқығын (ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығын) жер учаскесін сатып алған Қазақстан Республикасының азаматтары мен мемлекеттік емес заңды тұлғалары мәмілелер жасалған кезде қолданыста болған Қазақстан Республикасының заңнамасымен Кодекс күшіне енген кезден бастап жер учаскелерінің нормалары шегінде жеке меншік құқығын алғаны үшін қосымша алым алмай жер учаскелерінің меншік иелеріне айналуы Кодексте белгіленген.